Güncelleme: 23/08/2022
Sıkıştırma baş ağrısı ya da 'goggle migren' adını son zamanlarda covid-19 ile mücadeledeki araçlardan biri olan bu gözlükten alıyor. Covid-19 nöbetleri sonrasında her seferinde başım ağrıdı. Ama bu konuda yalnız olmadığımı biliyorum.
Alın ya da saçlı derinin dışarıdan basıya maruz kalmasının ardından 1 saat içinde başlayan bir baş ağrısı. En fazla basının olduğu yerde hissediliyor. Bası kalktıktan 1 saat sonra ağrı diniyor. Görülme sıklığı %4 ve kadınlarda erkeklerden daha fazla.
Sıkıştırma baş ağrısının bir diğer çeşidi 'at kuyruğu' baş ağrısı da denen saçlı derinin çekilmesine bağlı olarak ortaya çıkan ağrıdır. En fazla hissedildiği bölge çekmenin olduğu noktadır ve çekmenin gevşetilmesinin ardından 1 saat içinde ağrı kaybolur.
Öksürmekle, ıkınmakla ve/veya valsalva manevrası ile tetiklenen, nadir görülen baş ağrılarından biridir. Ani başlar ve tüm başta hissedilir. Genellikle saniyeler/dakikalar sürer ancak saatler sürdüğü durumlar da vardır. Yaşam boyu görülme sıklığı %1’dir. Birincil bir ağrı çeşidi olabildiği gibi altta yatan bir hastalık nedeni ile de ortaya çıkabilir. Bu nedenle tanı koymadan önce altta yatabilecek hastalıklar dışlanmak üzere gerekli incelemeler yapılmalıdır.
Altta yatabilecek en önemli hastalıklar;
1. Arnold-Chiari tip I malformasyonu
2. Arka çukur lezyonları
3. Yırtılmamış anevrizma
4. Kafa içi basınç düşüklüğü
5. Tek taraflı şah damarı tıkanmasıdır.
Bu nedenle hastalara beyin MRG ve MR anjiografi yapılmalıdır. Altta bir hastalık olabileceğine işaret eden klinik bulgular ise ağrının daha uzun sürmesi ve nörolojik muayene bulgularının olmasıdır. Tedavide ilk olarak öksürüğe neden olabilecek tüm kronik akciğer hastalıkları tedavi edilmelidir. İndometazin (Endol) tedavide en etkili ilaçtır.
Bedensel egzersiz sırasında ya da sonrasında ortaya çıkan baş ağrısıdır. Hemen her zaman sporla ilişkilidir. Daha çok sıcak havada ve yüksek rakımda meydana gelir. Tüm başta olur ve zonklayıcıdır. Bulantı/kusma genelde görülmez ve 5 dakika ile 48 saat arasında devam edebilir. Görülme sıklığı %1-12 arasındadır. Birincil bir ağrı çeşidi olabildiği gibi altta yatan bir hastalık nedeni ile de ortaya çıkabilir. Bu nedenle tanı koymadan önce altta yatabilecek hastalıklar dışlanmak üzere gerekli incelemeler yapılmalıdır.
Altta yatabilecek en önemli hastalıklar;
1. Önceden olan travmatik yaralanmalar
2. Birincil ya da metastatik tümörler
3. Serebral anevrizma ya da arteriovenöz malformasyonlar
4. Beyin kanamaları
Ataklar ile seyreden baş ağrılarından bazıları da egzersiz ile tetiklenebilir. Örneğin bazı kişilerde egzersiz migren ağrısını başlatabilir. Ayrıca kalp baş ağrısı da egzersiz ile tetiklenebilir. Tanı egzersiz sırasında ya da sonrasında ortaya çıkan, 48 saatten az süren en az 2 atak geçirildiğinde konabilir. Birçok bedensel egzersizde valsalva manevrası yapıldığı için egzersiz baş ağrısını öksürük ağrısından ayırmak zor olabilir. Egzersiz baş ağrısı, daha uzun süreli beden egzersizi ile çıkması, daha genç yaşta görülmesi, başlangıcının ani olmaması, süresinin daha uzun olması ve ağrı karakterinin zonklayıcı olması ile ayrılabilir. Yeni başlayan egzersiz baş ağrısı olan hastalar mutlaka beyin MRG ve MR anjiografi ile incelenmelidir. Tedavide özellikle sıcak havalarda ani bedensel egzersizden kaçınmak, spor öncesi yavaşça ısınmak ve egzersizden 30-60 dakika önce alınacak indometazin etkili olabilir.
Saplanma baş ağrısı geçici, keskin, saplanıcı bir ağrıdır. Görülme sıklığı %2-35’tir. Başın herhangi bir yerinde olabilir. Ani, ortaya çıkar, tek ya da üst üste çakmalar şeklinde olabilir. Saplanma tipik olarak saniyeler sürer ve düzensiz aralıklarla gelir. Günde birkaç kez olabileceği gibi tek bir atak da olabilir. Ağrıya göz kızarması ve yaşarması, burun akıntısı, göz kapağı ödemi, yüzde terleme ve kızarma gibi otonom belirtiler eşlik etmez. Hem çocuklarda hem erişkinlerde görülebilir. Birincil bir ağrı çeşidi olabildiği gibi altta yatan bir hastalık nedeni ile de ortaya çıkabilir. Bu nedenle tanı koymadan önce altta yatabilecek hastalıklar dışlanmak üzere gerekli incelemeler yapılmalıdır. Nedeni bilinmez. Çoğu hastada migren gibi küme baş ağrısı gibi bir başka birincil baş ağrısı daha vardır. Genellikle tedavi gerekmez. Gerektiğinde melatonin ve indometazin yararlı olabilir.
'Çalar saat baş ağrısı' olarak da bilinen hipnik baş ağrısı sadece uyku sırasında meydana gelen künt ya da zonklayıcı bir ağrıdır. Ağrı uykudan uyandırır. Genellikle tüm baştadır. Sadece geç yaşta ortaya çıkan birkaç baş ağrısı çeşidinden biridir. Hastaların yaş ortalaması 60’tır. Hipnik baş ağrısının sıklığı ayda on kereden fazladır ve uyandıktan sonra en az 15 dakika kadar sürer. Genellikle 3 saat içinde kesilir. Görülme sıklığı %1,4-1,7 arasındadır. Kadınlarda daha çok görülür. Hastaların %40’ında aynı zamanda migren vardır. Birincil bir ağrı çeşidi olabildiği gibi altta yatan bir hastalık nedeni ile de ortaya çıkabilir. Bu nedenle tanı koymadan önce altta yatabilecek hastalıklar dışlanmak üzere gerekli incelemeler yapılmalıdır. Altta yatabilecek en önemli hastalıklar gece geçirilen epilepsi nöbetleri, baş ağrılı uyku apne bozukluğu, gece hipertansiyon, feokromasitoma ve temporal arterittir. Gündüz hiç ağrı olmaması hipnik baş ağrısını diğer birçok baş ağrısı çeşidinden ayırt ettiren en önemli özelliktir. Ayrıca beyin hastalıklarından birincil ya da metastatik tümörler, beyin su boşluklarında genişleme, beyin zar altı kanaması ve kafa içi basınç artışı elenmesi gereken hastalıklardandır. Tedavide gece sert bir kahve içmek ve ilaç olarak da indometazin ya da lityum önerilir.
Seksüel aktivite ile başlayan, genellikle iki yanlı, başın arka kısmında daha belirgin künt bir ağrıdır ve orgazm sırasında en şiddetli haline ulaşır. Dakikalar/saatler sürebilir. Her seksüel aktivitede olmaz ve ortaya çıkışı öngörülemez. Erkeklerde kadınlardan daha çok görülür. Hayat boyu görülme sıklığı %1’dir. Yirmili ve ellili yaşlarda olmak üzere iki piki vardır. Seksüel aktivite sırasında ortaya çıkan bir ağrı ile ilk kez başvuran hastada tanı koymadan önce beyin kanaması, beyin damar yırtılması, beyin toplar damar tıkanması ve revrsibl serebral vazokonstrüksiyon sendromu gibi yapısal nedenlerin uygun incelemelerle elenmesi gerekir. Çünkü baloncuk yırtılmasına bağlı subaraknoid kanama geçiren kişilerin %4-12’sinde ağrı başlangıcında seksüel aktivite vardır. Tekrar eden seksüel baş ağrılarında ağrı sırasında triptanlar ve önleyici olarak da indometazin önerilebilir.
'Madeni para baş ağrısı' olarak da bilinir ve başta yuvarlak küçük bir alanda devamlı bir ağrıdır. Nadir görülür. Ağrı genellikle hafif orta şiddettedir ve yerleşimi değişmeyen, tek taraflı, 2-6 cm çapında yuvarlak ya da eliptik bir alandadır. Bu alanda bazen hoş olmayan duyular, uyuşukluklar ve dokunmakla da ağrı olabilir. Bazen kendi kendine haftalar aylarca kesildiği olur. Birincil bir ağrı çeşidi olabildiği gibi altta yatan bir hastalık nedeni ile de ortaya çıkabilir. Altta yatabilecek en önemli hastalıklar kafa kemiklerini etkileyen metastatik kanserler, multipl myelom, Paget hastalığı ya da osteomiyelittir. Tedavide gabapentin, amitriptilin ve indometazin etkili olabilir.
En azından 3 aydan beri devam eden günlük ısrarcı bir baş ağrısıdır. Hasta ağrının başladığı tarihi çok iyi hatırlar. Ağrının karakteri migren ya da gerilim tipi baş ağrısına benzer. İlaç aşırı kullanımı olmamalıdır. Ani başlangıç nedeni ile ikincil nedenler mutlaka dışlanmalıdır. Tedavisi zordur ve yüz güldürücü değildir. Tedavide valporat ya da trisiklik antidepresanlar kullanılabilir.
Beyinde herhangi bir patoloji olmadan ani başlangıçlı ve çok şiddetli bir baş ağrısıdır. Ağrı en yüksek seviyesine 1 dakikadan az bir sürede çıkar, 5 dakika sürer. Genellikle tedavi gerekmez. Birincil bir ağrı çeşidi olabildiği gibi altta yatan bir hastalık nedeni ile de ortaya çıkabilir. Altta yatabilecek en önemli hastalıklar beyinde baloncuk yırtılmasına bağlı subaraknoid kanama, damar yırtılması, hipertansif kriz ve reversible vazokonstrüksiyon sendromudur. Beyin görüntüleme ile ve gerekirse de belden su alarak bu hastalıklar mutlaka dışlanmalıdır.
Damak ya da yutak arka duvarına soğuk bir yiyecek ya da içecek teması sonrası ya da soğuk havada nefes alma ile ortaya çıkan ağrıdır. Başa dışarıdan soğuk uygulanması ile de meydana gelebilir. Soğuk uyaran ortadan kalktıktan sonra 5 dakika içinde kesilir. Görülme sıklığı %8-37’dir. Ağrı tüm başta ve künttür. Migreni olan kişilerde daha fazla görülür.
